Đối với trẻ em, hệ tiêu hóa của các bé còn chưa hoàn thiện và sẽ phát triển theo từng giai đoạn dựa trên độ tuổi. Vì vậy, ba mẹ cần xây dựng một chế độ dinh dưỡng phù hợp cho bé ở các độ tuổi khác nhau. Bài viết sau đây sẽ cung cấp một số thông tin về xây dựng chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ giai đoạn sơ sinh đến 5 tuổi để ba mẹ có thể tham khảo và thiết lập chế độ dinh dưỡng hiệu quả cho bé.

1.     Tổng quan về chế độ dinh dưỡng cho trẻ em

            -         Dinh dưỡng cho trẻ em giúp bé cao lớn khỏe mạnh

 -      Dinh dưỡng cho trẻ em dưới 3 tuổi có ý nghĩa quan trọng tới sức khỏe và cả quá trình phát triển của trẻ. Trong những năm đầu, tốc độ phát triển của mô, các cơ quan cùng với sự phát triển sinh lý và tinh thần của trẻ rất nhanh. Khi dinh dưỡng của trẻ không đáp ứng đầy đủ sẽ dẫn đến chậm phát triển và cả những biến đổi về hóa sinh sẽ ảnh hưởng đến cơ thể ở rất nhiều mức độ khác nhau. 

                -         Do vậy, việc chú ý bổ sung dinh dưỡng đúng cách để trẻ khỏe mạnh và phát triển cân đối là vô cùng quan trọng. Với những phương pháp chăm sóc bé khỏe mạnh mau lớn được thể hiện chi tiết ở phần dưới đây, các bà mẹ sẽ có thêm cho mình nhiều kiến thức cần thiết để làm thế nào giúp trẻ khỏe mạnh mau lớn phát triển toàn diện.

-         Chú ý đến chế độ dinh dưỡng cho trẻ em một cách hợp lý

-      Dinh dưỡng là yếu tố hàng đầu quyết định sự phát triển của trẻ. Bé sẽ phát triển khỏe mạnh và thông minh khi được bú sữa mẹ ít nhất trong 6 tháng đầu đời vì sữa mẹ giúp cơ thể xây dựng hệ miễn dịch kháng lại bệnh tật.

-      Đối với các trẻ ở giai đoạn ăn dặm và trẻ lớn, các bậc cha mẹ cần cung cấp cho bé chế độ ăn đầy đủ, cân đối giữa 5 thành phần dinh dưỡng là chất đạm (thịt, cá, trứng..), tinh bột (gạo, khoai, ngô…), chất béo (dầu, mỡ..), rau củ trái cây và sữa. Chất đạm, chất béo và tinh bột sẽ cung cấp năng lượng cho trẻ; các chất dinh dưỡng từ rau quả sẽ giúp cơ thể bé sản xuất kháng thể, tăng cường khả năng miễn dịch như một hàng rào chống lại sự xâm nhập của virus vào cơ thể.

           -         Sử dụng sữa công thức, sữa tươi bên cạnh sữa mẹ

-         Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi thì sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất. Sau đó, tùy vào nhu cầu của bé và tình trạng của mẹ mà có thể kết hợp thêm sữa công thức, sữa tươi. Ở bất kỳ giai đoạn phát triển nào của bé, sữa luôn là nguồn cung cấp dưỡng chất dồi dào rất cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Uống sữa thường xuyên sẽ cung cấp hiệu quả các dưỡng chất mà cơ thể trẻ cần như vitamin A, B, D, canxi và rất nhiều các vi chất dinh dưỡng khác. Vì vậy, ba mẹ đừng quên bổ sung sữa vào khẩu phần ăn hàng ngày để con có đủ nguồn dưỡng chất thiết yếu và phát triển khỏe mạnh.

       -         Khuyến khích trẻ vận động thường xuyên

-         Vận động giúp trẻ phát triển trí não và thể chất khỏe mạnh.Vì vậy, cha mẹ nên khuyến khích trẻ rèn luyện thói quen vận động thường xuyên (bằng những hoạt động đơn giản, vừa sức như đi bộ, làm việc nhà, leo cầu thang…) và luyện tập đúng cách các môn thể thao ngoài trời (khoảng 1-2 giờ mỗi ngày) để bé có thể phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí lực.

-         Độ tuổi nào thì trẻ cũng cần vận động vì vừa tiêu hao năng lượng dư thừa vừa giúp cơ thể thêm sảng khoái, sức đề kháng được tăng lên và ăn uống ngon miệng. Đồng thời, đây cũng là cách để học hỏi các kỹ năng, khám phá thế giới xung quanh.

Ngoài ra, việc cho con trẻ tiếp xúc nhiều hoặc quá sớm với tivi, điện thoại hay các thiết bị điện tử khác là điều nên hạn chế. Bởi, nó sẽ tạo cho trẻ thói quen lười vận động, ảnh hưởng đến tâm sinh lý và sự phát triển não bộ.

Các nội dung chăm sóc khác:

-         Yếu tố môi trường cũng tác động tới sự phát triển của trẻ. Việc sống trong môi trường sạch sẽ, trong lành, giữ vệ sinh đúng cách sẽ giúp con bạn hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn. Môi trường kích thích trẻ học hỏi (cho bé tiếp xúc với đồ chơi phát triển trí não, khám phá thiên nhiên và cuộc sống xung quanh…) cũng là phương pháp tốt để bé phát triển trí tuệ.

-         Giấc ngủ đặc biệt quan trọng với sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Bé thiếu ngủ thường hay quấy khóc, khó chịu, chậm lớn và dễ bị bệnh vặt. Do đó, các khuyến nghị cho biết trẻ từ 3 đến 35 tháng phải ngủ 12-14 giờ một ngày, trẻ 3-5 tuổi ngủ 11-13 giờ một ngày, trẻ từ 6-10 tuổi cần ngủ 10-11 giờ một ngày.

-         Tất cả trẻ nhỏ đều cần được tiêm phòng đầy đủ theo chương trình quốc gia. Đây là biện pháp phòng bệnh hiệu quả. Bé sẽ dồn sức để phát triển thay vì phải chống chọi với nhiều căn bệnh dễ mắc vì hệ miễn dịch còn yếu chưa tự đối phó. Hơn nữa, tiêm chủng có thể phòng ngừa được cho bé những căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng.

2.     Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em theo độ tuổi

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em cũng dựa trên các nguyên tắc dinh dưỡng dành cho người lớn. Bữa ăn của trẻ cần được cung cấp đủ protein, chất béo, chất xơ, vitamin và khoáng chất. Ở mỗi giai đoạn phát triển khác nhau thì nhu cầu về dinh dưỡng của trẻ cũng thay đổi. 

2.1. Dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh

Cơ thể trẻ sơ sinh rất mong manh và vô cùng nhạy cảm, hệ tiêu hóa còn chưa được phát triển hoàn thiện. 

Trong giai đoạn từ 0 – 6 tháng tuổi, trẻ có thể sử dụng kết hợp sữa mẹ hoặc sữa công thức cho nhu cầu dinh dưỡng hằng ngày. Tuy nhiên, sữa mẹ vẫn là nguồn chính và phù hợp nhất vì giúp tăng cường hệ miễn dịch và dễ dàng tiêu hóa hơn.

Đối với trường hợp bú mẹ, trẻ sơ sinh cần được bú từ 8 đến 12 lần trong một ngày hoặc tùy theo nhu cầu của mỗi bé. Khi bé 4 tháng tuổi, số lần bú trong ngày sẽ giảm đi còn khoảng 6 – 8 lần mỗi ngày, tuy nhiên sẽ cần lượng sữa nhiều hơn. 

Đối với trường hợp bé sử dụng sữa thay thế thì cần được uống khoảng 6 – 8 lần mỗi ngày. Trẻ sơ sinh thì nên bắt đầu từ 57 – 85g sữa bột/ lần. Cũng giống như trường hợp uống sữa mẹ, lượng sữa sẽ tăng lên khi bé lớn hơn. 

Trong khoảng thời gian từ 4 – 6 tháng tuổi, bé đã có thể bắt đầu tập ăn dặm kết hợp cùng sữa, tuy nhiên cần lưu ý là thức ăn phải ở dạng rất lỏng và nếu có dấu hiệu bất thường thì phải dừng việc ăn dặm ngay. 

2.2.          Dinh dưỡng cho trẻ từ 6 -12 tháng

Ở giai đoạn từ 6 – 12 tháng tuổi, bố mẹ cần tập cho bé thích nghi dần với việc kết hợp thức ăn ngoài và uống sữa. Một số loại thức ăn mà bố mẹ có thể cho trẻ ăn như: khoai lang, cà rốt, đậu xanh… được nấu chín và nghiền nát. Ở giai đoạn đầu của thời kỳ tập ăn, ba mẹ cần cho bé thử từng muỗng nhỏ, sau đó tăng lượng thức ăn tùy theo nhu cầu của trẻ. 

Từ 8 – 12 tháng tuổi, tần suất uống sữa mẹ hoặc sữa thay thế sẽ giảm xuống còn 3 – 4 lần mỗi ngày. Ở giai đoạn này, trong thực đơn cần bổ sung thêm thịt được xay nhuyễn để cung cấp chất sắt. Bố mẹ cần đưa lượng nhỏ thịt để trẻ tập quen dần và chỉ cho ăn 1 loại thịt/tuần.

2.3.          Dinh dưỡng cho trẻ em từ 1 tuổi

Khi bé đã đủ 1 tuổi, lượng ăn dặm nên được điều chỉnh tăng lên phù hợp vì lúc này bé sẽ bú ít sữa hơn trước. Các chất dinh dưỡng từ thịt, trái cây, rau, hạt ngũ cốc… sẽ cần thiết cho bé để đảm bảo đủ vitamin và khoáng chất. Bên cạnh đó, bé vẫn cần duy trì lượng sữa mẹ hoặc sữa công thức chứ không thể thay thế hoàn toàn bằng bữa ăn. 

2.4.          Dinh dưỡng cho trẻ từ 2-5 tuổi

Giai đoạn từ 2 – 5 tuổi được xem là thời điểm quan trọng của bé vì chuyển sang độ tuổi học đường. Bé dần có xu hướng làm chủ trong bữa ăn của bản thân. Để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho trẻ em trong độ tuổi này, cần bổ sung các nhóm dinh dưỡng quan trọng bao gồm: 

-         Chất đạm: Thịt bò, thịt heo hoặc thịt gà (ưu tiên thịt nạc); trứng, phô mai (tần suất 2 ngày/tuần).

-         Các loại cá có chất béo Omega-3 tốt (ít nhất 2 lần/tuần): Cá thu, cá chép… Mỗi ngày nên tiêu thụ 80 – 100g thịt cá.

-         Thực phẩm bổ sung lợi khuẩn: Các loại nước, sữa chua cho trẻ em (sử dụng duy trì tối thiểu 2 – 3 ngày/tuần).

-         Rau củ quả: Nên bổ sung đa dạng các loại rau củ quả cho bé.

Bố mẹ nên tăng lượng thực phẩm hợp lý tùy thuộc vào độ tuổi của bé vì nhu cầu sẽ tăng dần theo độ tuổi.

Ngoài ra, nếu bố mẹ chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc chăm sóc con trẻ hoặc bé đang mắc phải các tình trạng nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, béo phì,… thì đừng quên đưa con em mình đến Khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Đa khoa khu vực miền núi phía Bắc Quảng Nam để được các bác sĩ kiểm tra và đưa ra giải pháp phù hợp. 

Bs. Nguyễn Quang Anh Tuấn – T3G